Na pomoc wcześniakom
WYDZIAŁ LEKARSKI
Wcześniactwo i jego powikłania stanowią jeden z najczęstszych problemów zdrowotnych dotyczących noworodków. Jeśli dziecko rodzi się przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży, jego narządy nie są w pełni przystosowane do życia pozamacicznego. Wywołuje to szereg problemów związanych z oddychaniem, odżywianiem czy utrzymywaniem temperatury ciała.
U wcześniaków często dochodzi także do zaburzeń funkcjonowania układu krążenia. Dopływ krwi decyduje o prawidłowej funkcji każdego narządu i układu. Jeśli spada ciśnienie tętnicze krwi, to dochodzi do uszkodzenia nerek, jelit oraz mózgu. Powikłania dotyczące tych narządów mogą mieć wpływ na dalsze losy dziecka, prowadzić do trwałych uszkodzeń, a – w ciężkich przypadkach – nawet do śmierci.
Układ krążenia na celowniku
Ocena funkcji układu krążenia ma istotne znaczenie w leczeniu najmniejszych pacjentów oddziałów noworodkowych. Opiera się na prostych elementach badania lekarskiego: ocenie koloru skóry, pomiarze tętna i analizie czynności serca oraz wskazaniach urządzeń monitorujących (kardiomonitora czy pulsoksymetru – urządzeń kontrolujących czynność serca i utlenowanie krwi). Najbardziej dokładny wgląd w czynność układu krążenia daje badanie echokardiograficzne. Pozwala ono w sposób nieinwazyjny, bez ingerencji w organizm dziecka, zbadać anatomię serca i wykluczyć obecność wad wrodzonych, które mogą prowadzić do ciężkich zaburzeń krążeniowych. Ponadto umożliwia określenie wypełnienia serca krwią i ocenę kurczliwości mięśnia sercowego. Są to dwa elementy, które decydują o ilości krwi wypompowanej przez serce do tętnic organizmu. Dodatkowo, badanie ultrasonograficzne takich narządów jak: nerki, jelita i mózg pozwala zbadać prędkość przepływu krwi przez zaopatrujące je tętnice. Oceniając prędkość przepływu krwi, jesteśmy w stanie oszacować ukrwienie tych narządów.
Pomimo, że echokardiografia i ultrasonografia stosowane są od wielu lat, to do tej pory nie określono wartości krytycznych parametrów przepływu krwi, to znaczy takich, których przekroczenie z dużym prawdopodobieństwem prowadzi do niedokrwienia narządów i ciężkich, trwałych powikłań. Dotyczy to nie tylko wielkości charakteryzujących przepływ krwi określanych w badaniu echokardiograficznym, ale także prostych parametrów, jak np. ciśnienie tętnicze krwi. Oszacowanie wartości progowych parametrów przepływu krwi pozwoliłoby wcześnie rozpoznać zagrożenie niedokrwieniem narządów i wdrożyć właściwe leczenie, zanim dojdzie do trwałych powikłań.
Wcześniak z masą urodzeniową 360 g,
fot.: archiwum Piotra Kruczka za zgodą opiekunów dziecka
Wartości krytyczne
Oddział Intensywnej Terapii Noworodka Kliniki Chorób Dzieci UJ CM jest ośrodkiem trzeciorzędowym opieki noworodkowej, to znaczy, że dysponuje odpowiednio wykwalifikowanym personelem i sprzętem zapewniającym opiekę na najwyższym poziomie dla najbardziej chorych dzieci. Rocznie w oddziale hospitalizowanych jest około 450 noworodków przetransportowanych ze szpitali południowo-wschodniej Polski. Około 1/3 z nich to dzieci urodzone przedwcześnie. Zaburzenia funkcji układu krążenia stanowiły od wielu lat przedmiot badań prowadzonych w Klinice. Oddział dysponuje dwoma nowoczesnymi aparatami ultrasonograficznymi dostępnymi 24 godziny na dobę. Wszyscy specjaliści pracujący w oddziale wykonują badania ultrasonograficzne i echokardiograficzne.
Od stycznia 2013 roku w oddziale prowadzone jest kompleksowe badanie obserwacyjne, obejmujące wyznaczenie parametrów przepływu krwi i ich wartości krytycznych, których przekroczenie wysoce prawdopodobnie doprowadzi do ciężkich komplikacji zdrowotnych. Badaniem objęte są dzieci urodzone przed 33. tygodniem ciąży z masą poniżej 1500 gramów. W 1., 2., 3., 5., 7., 10., 14., 21. i 28. dobie życia wykonywane są badania ultrasonograficzne oceniające przepływ krwi w głównych naczyniach organizmu oraz w tętnicach zaopatrujących nerki, jelita i mózg. Takie badania stanowią element rutynowej opieki nad noworodkiem urodzonym przedwcześnie, jednak ich wykonywanie w określonych odstępach czasu, według z góry ustalonego protokołu, pozwala zebrać rzetelne informacje, mające wartość naukową. „Aktualnie badaniem objęto sześćdziesięcioro dzieci, docelowo planowany jest udział stu noworodków. Uzyskiwane wyniki będą konfrontowane z powikłaniami występującymi u poszczególnych pacjentów. Dzięki zastosowaniu metod analizy statystycznej oraz nowoczesnych technik matematycznych możliwe będzie określenie najważniejszych parametrów charakteryzujących przepływ krwi i ich wartości krytycznych" – tłumaczy dr med. Piotr Kruczek, koordynator badań.
Wspólnie z ich głównym wykonawcą dr Piotrem Szymańskim, ma on nadzieję, że prowadzone prace pozwolą na lepsze zrozumienie roli zaburzeń krążenia w wywoływaniu powikłań wcześniactwa, a ich wyniki pozwolą na określenie wskazówek przydatnych w leczeniu dzieci urodzonych przedwcześnie.